Bill T. Jones, als associate artist in het Holland Festival zou in het door Covid-19 afgelaste
Holland Festival op zoek gaan naar ‘het streven van wij’. De wereldwijde actualiteit
accentueert het door Jones gewenste thema meer dan het Holland Festival op
grote schaal had kunnen bieden. In een interview benadrukt hij steeds weer de
urgentie van de groep en van verbinding. Jones wilde meer een verbinder zijn. Bruggen
slaan met mensen die anders zijn. “Ik heb nooit Drag gedaan en nooit in een House geleefd. En
denk je dat hiv en aids mij definiëren? Want dat is niet zo. De overdadige
verkleedpartijen van de ballrooms hebben me ook nooit aangetrokken”. Bill T.
Jones, charismatisch mens en choreograaf, spreekt over creativiteit en de
vrijheid om beeltenissen te maken die onmogelijk in het werkelijke leven
bestaan. Dat maakt kunst interessant.
Maar hoe zit dat met de kunsten in tijden waar inclusie, fair pay en
überhaupt werk aan de orde zijn? Er keuzes gemaakt worden die bewezen kwaliteit
op basis van nieuwe uitgangspunten tussen de coulissen laat verdwijnen?
Natuurlijk betekent inclusie voor een maker mensen en culturen erbij betrekken
die je nog niet kent. Maar hoe doe je dat als vakmanschap het enige is dat telt
in de uitvoerende kunsten en verhoudingsgewijs de meerderheid van de
vakopleidingen (in Nederland) nog steeds wit is? Geforceerde positieve
discriminatie leidt niet tot acceptatie van het ‘wij’ waar Bill T. Jones naar
opzoek is. Dat dans bij uitstek een uitzondering is (in Amerika) bevestigt de
regel, dat niet-taalgebonden collectieve uitvoeringspraktijken het aanzienlijk
makkelijker hebben met een wereldwijde keuze aan goede uitvoerende kunstenaars
ongeacht hun kleur. Er zijn er gewoon meer van, kleurrijke dansers, en goed!
De
winnares van de Nederlandse Muziekprijs, blokfluitiste Lucie Horsch, hield een
speech waarvan de woorden, scherp als een mes, de waardering voor de kunsten
haarfijn fileerden in het bijzijn van een minister van cultuur. De minister die
zich bij M probeerde te verdedigen voor dat schijntje extra geld voor (een elite)
deel van de cultuur en vertelde daar hoe hard en lang ze wel heeft moeten
lobbyen om dit voor elkaar te krijgen… De Datcha leugenaar Halbe Zijlstra heeft
de eerste klappen uitgedeeld. Corona, fair pay, inclusie en de onderwaardering
voor de kunst en de hoeveelheid mensen die daar in werken, de volgende; omdat
er ruim onvoldoende politieke waardering
en dus financiële dekking voor is. Kijk even naar Bill T. Jones, The
Human Journey. https://youtu.be/XyTDgqOM1m8 Tot welke prijs kan en wil je die vrijheid voor
jezelf, anderen en het publiek veiligstellen.
Alle mensen hadden haast en iedereen was
onderweg
Van hier naar daar, samen of alleen.
Ze telefoneerden en keken op hun horloge.
Stilstaan deden ze nooit.
Toch gebeurde er op een dag iets waardoor ze
Moesten stoppen.
Iets wat niemand had verwacht. (Marit Törnqvist)
Black Lives Matter! “Ik wil het publiek herinneren aan hun menselijkheid. Wat racisme doet
is ons ontmenselijken. Ik wil dat het publiek dat voelt en zich kan uitdrukken,
zodat, als ze nog niet actief waren na alles wat er in dit land is gebeurd, dit
het moment is, dat ze toch in actie komen”, aldus Patrisse Cullors, mede
oprichter van Black Lives Matter en theatermaker.
Politici zijn bang voor hun kiezers en hebben,
eenmaal gekozen, een tijdelijke macht. En de wereld van de al eeuwenoude kunsten,
in Europa voor een groot gedeelte afhankelijk van overheidsgeld, heeft haar
macht nog nooit echt getoond. En onderzocht of er een collectieve culturele macht
zou bestaan om die collectieve waarde overtuigend aan te tonen. Individueel of
als gezelschap wel naar het publiek, maar als collectief nog nooit naar de
politiek en de gesegregeerde samenleving. Ook Joop van den Ende constateerde
dat onlangs in een Volkskrant
interview. Black Lives Matter gaat over een historisch gediscrimineerde groep
zwarte mensen die gezamenlijk aangesproken worden en in opstand komen.
Het
advies van onze culturele raden gaat nooit over DE CULTUUR als noodzakelijk
fenomeen, maar doet wel uitspraken op basis van een door de politiek
meegekregen opdracht waar nu de woorden inclusie en fair pay een sleutelrol in
de beoordeling kregen over (indirect) individuele kunstenaars en gezelschappen.
Ook hier, net als in de politiek een kortstondige verdeling van de macht op
basis van nieuwe kort durende inzichten die passen bij politieke overwegingen
waarmee ministers en wethouders op basis van nieuwe geldende ‘normen’ de vlag
kunnen uithangen.
Er zal
op de Dam nooit een tank de weg versperd worden door een operazanger of Hiphop
danser, die door machtsvertoon de massaal in opstand gekomen kunstenaars en hun
publiek in bedwang probeert te houden. Maar wat als dat wel zou gebeuren omdat
al die ‘beschaafde’ kunstenaars op een punt aangekomen zijn waarop hun
inventieve zelf-reddende creativiteit niet meer toereikend is. Een vergelijking
met de beweging Black Lives Matter is onmogelijk, maar wel inspirerend. Want als
hier drie kunstenaars bij elkaar op straat staan zullen ze door de politie niet
worden aangehouden omdat ze als kunstenaar worden herkend en voldoen aan ‘een
omschrijving’. Ze worden ook niet systematisch onderdrukt of gediscrimineerd.
Behalve door onze Datcha leugenaar, de huidige minister van economische zaken, rechts-populistische
gekozen politici en nog zo wat mensen. Zij beschouwen culturele ondernemers als
een leuke groepering hobbyisten in onze samenleving.
Social
media changed the game, voor de zwarte bevolking in Amerika en wereldwijd,
om in opstand te komen. Social media geeft ruimte aan het discrimineren van
individuen en groeperingen. Social media geeft ruimte aan het tonen van
onrechtmatig gedrag. ‘Vroeger
wist je waar je stond’, zegt de Amerikaanse sopraan Larose Saxon. ‘Je wist
bijvoorbeeld, waar je niet moest komen in het zuiden van het land. Nu weet je
het niet meer, je weet niet meer waar het aan ligt als je afgewezen wordt bij
een auditie. Alles is één grote smeltpot, met als gevolg dat de realiteit je
soms hard in het gezicht slaat.’
Social
media was het wereldwijde platform om inventieve concerten en voorstellingen te
laten zien door kunstenaars die niet meer konden exposeren of optreden. Maar in
de kern hebben die inventieve kunstzinnige acties de noodzaak van cultuur, in
het verleden, het nu en voor de toekomst niet kunnen aantonen. Het waren vaak
inventieve, goed gebrachte, mooi gemaakte en soms ook ontroerende eendagsvliegen
die op een beleid geen invloed uit zullen oefenen anders dan als aanleiding
voor sommige politici om te concluderen: Zij hebben ons niet nodig, kijk maar.
En, een gemeenschappelijke waarde wordt er niet mee aangetoond want de kijkers
zijn individuen, die met een zakje chips op de bank naar iets zitten te kijken.
Geen gemeenschappelijke beleving meer.
Is
kunst wel te beschrijven vanuit een gemeenschappelijke waarde? Of is het de
individualiteit van de beleving die door een deel van de gemeenschap gezamenlijk
als waarde wordt gevoeld? Dat laatste is, denk ik, het geval zolang een
kunstvorm niet als een algemeen erkend medicijn wordt gezien, dat je neemt om van
je hoofdpijn af te komen en je weer goed te voelen. Daar hebben we de Ibuprofennetjes
voor. Maar hoe knopen we die individuele output en ervaringen aan elkaar tot
één machtig statement dat de politiek en de matchmakers
kunnen begrijpen. Namelijk ‘Culture Matters’! Hoe ziet de samenstelling van die
‘wij’ groep waar Bill T. Jones naar opzoek is eruit? Ik lees graag suggesties.
En
dan nog: Jessey Norman zingt ‘Beim Schlafengehen, van Richard Strauss op tekst
van Herman Hesse. Gewandhausorchester o.l.v. Kurt Masur. https://youtu.be/Se0HPsJex04 Luister
maar. Kunstenaarschap ‘matters’, niet de kleur.
Nu de dag mij vermoeid heeft
zal mijn smachtend verlangen
de sterrennacht vriendelijk,
als een moe kind, ontvangen.
Handen, laat het werken.
Hoofd, vergeet al het denken.
Al mijn zintuigen willen nu
sluimerend afdalen.
En de ziel wil onbewaakt
met vrije vleugels zweven
om in de magische cirkels van de nacht
diep en duizendvoudig te leven.
Herman Hesse/ vert. M. De Roo
Reacties
Een reactie posten